W przebiegu karmienia piersią każdej mamie może się zdarzyć doświadczenie problemów takich jak zastój pokarmu, obrzęk czy zapalenie piersi.
O nawale pokarmowym pisałam już wcześniej tutaj: Nawał pokarmu
Warto wiedzieć czym się różnią stany zakłócające wypływ pokarmu z piersi, jak je rozpoznać i jakie postępowanie wdrożyć zanim dotrzemy do specjalisty po pomoc.
Niewłaściwie postępowanie przy obrzęku czy zastoju, może spowodować zapalenie piersi i niekiedy takie powikłanie jak ropień piersi. Każdemu zapaleniu zwykle towarzyszy spadek produkcji pokarmu.
OBRZĘK PIERSI
uogólniony jest zwykle efektem niewłaściwego postępowania w nawale, dotyczy obu piesi
pierś zaczyna produkować dużo pokarmu, zwiększa się też ukrwienie piersi, przepełnione kanaliki i pęcherzyki uciskają na naczynia krwionośne i limfatyczne, płyn z nich przedostaje się do śródmiąższu, ucisk się pogłębia i ‘kółko się zamyka”
dodatkowo oksytocyna gorzej dociera do kanalików mlecznych co nasila trudności z wypływem pokarmu
może występować w 2-10 dobie po porodzie
piersi są obolałe, obrzmiałe, twarde, ocieplone, tkliwe przy dotyku
objawy ogólne oraz gorączka nie występują
Co robić:
nie denerwować się wbrew trudnościom
usprawnić wypływ, spróbować rozluźnić okolicę brodawki przed karmieniem, żeby ułatwić dziecku ssanie
częściej przystawiać dziecko do piersi, a jeśli nie ssie efektywnie to zacząć odciągać pokarm ręcznie lub laktatorem (tak jakość laktatora i wielkość lejka ma znaczenie, na początku bardziej skutecznym może się okazać laktator elektryczny klasy szpitalnej)
po karmieniu czy próbie odciągania bardzo pomocne są chłodne okłady na 15-20 min (np. można nalać do pampersa wodę i zamrozić … jest to lepsza alternatywa do kapusty, bo dłużej utrzymuję chłód)
zastosować Ibuprofen w dawce 400 mg co 6-8 godzin
jeśli sytuacja się nie poprawia w ciągu 24 godzin, zgłaszamy się po pomoc do poradni laktacyjnej
ZASTÓJ POKARMU
Przyczyną może być:
nieprawidłowa technika karmienia
zaburzenia mechanizmu ssania i nieefektywne pobieranie pokarmu
ograniczanie ilości i długości karmień (z powodu np. bólu brodawek, nadużywania smoczka, dokarmiania, przesypiania nocy, powrotu do pracy i inne)
niewystarczające opróżnianie piersi
nadmierne odciąganie pokarmu
nagłe odstawienie od piersi
czynniki mechaniczne: uraz czy ucisk (biustonosza, chusty, torby, nosidła, ręki dziecka czy innej części ciała podczas snu), forsowny masaż, uderzenie
rzadziej przyczyna może być ośrodkowe zaburzenia w wydzielaniu oksytocyny wskutek silnego stresu, bólu lub zmęczenia
przyczyną zastoju może być również zatkanie przewodu mlecznego czy wyprowadzającego widoczne na brodawce jako czop czy czop zapalny
czasami budowa piersi może predysponować do zastojów (zmiany włókniste, torbielowate)
nawracające zastoje są wskazaniem do oceny mechanizmu ssania!
Objawy:
może być miejscowy lub uogólniony ( w przebiegu obrzęku)
mogą występować objawy ogólne, ale temperatura nie przekracza zwykle 38,5 st
wyczuwamy w piersi „guz czy stwardnienie”, które jest tkliwe/bolesne
może występować miejscowe zaczerwienienie, ocieplenie, zmniejszenie się wypływu
Standardowe postępowanie to:
korekta techniki karmienia
usprawnienie wypływu – ciepłe okłady przed karmieniem, delikatne głaskania w kierunku brodawki podczas ssania
warto przystawiać dziecko do piersi zmieniając pozycje tak, by w czasie ssania bródka dziecka znajdowała się od strony zastoju
chłodne okłady po karmieniu na 10-15 min (np. można nalać do pampersa wodę i zamrozić … jest to lepsza alternatywa do kapusty, bo dłużej utrzymuję chłód)
można włączyć Ibuprofen, ale często ww czynności są wystarczające
jeśli objawy nie ustępują w ciągu 24 godzin należy skontaktować się z doradcą laktacyjnym
ZAPALENIE PIERSI
Jest to stan zapalny (z udziałem bakterii lub bez) obejmujący większy lub mniejszy fragment gruczołu piersiowego, przebiegający z objawami miejscowymi (silny samoistny ból, zaczerwienienie, miejscowy obrzęk i ocieplenie), zaburzeniami wypływu pokarmu, z często towarzyszącymi objawami ogólnymi (gorączka, objawy grypopodobne) o różnym nasileniu.
Przyczyny:
jak w zastoju – tor mechaniczny – pokarm przedostaję się z przepełnionych pęcherzyków do tkanki śródmiąższowej wywołując reakcję zapalną i rozwój stanu zapalnego
tor infekcyjny – zaleganie pokarmu oraz wnikanie drobnoustrojów przez uszkodzone brodawki lub nadmierny rozrost bakterii wskutek zachwiania równowagi flory kolonizującej przewody mleczne, czemu może sprzyjać ogólne osłabienie, anemia, niedobory żywieniowe, stres, zaburzenia odporności
oczywiście te dwa mechanizmy często współistnieją
najważniejsza przyczyna zapalenia piersi to nieprawidłowy mechanizm ssania w połączeniu z uszkodzeniem brodawek lub uraz piersi.
Postępowanie:
jak w zastoju
w przypadku zapalenia piersi w odróżnieniu od zastoju nie stosujemy ciepłych okładów przed karmieniem i unikamy jakiegokolwiek nawet delikatnego uciskania piersi
ogólnie rzecz biorąc jeśli objawy zastoju nie mijają po 24 godzinach i nasilają się objawy ogólne, to powinniśmy jak najszybciej udać się do doradcy laktacyjnego,
z kilku powodów:
przede wszystkim podstawą jest właściwe postępowanie niefarmakologiczne, mające na celu usprawnić przepływ mleka (patrz wyżej)
zasady antybiotykoterapii zapalenia piersi znamiennie różnią się od leczenia innych zapaleń (ucha czy gardła) rodzajem antybiotyku i długością terapii
leki, które dostaniemy od lekarza internisty czy ginekologa mogą nie być odpowiednie i przepisane na zbyt krótko
wynikiem niewłaściwej lub zbyt krótkiej terapii może być nawrót zapalenia lub powikłania w postaci ropnia piersi
Bardzo ważne jest, żeby pamiętać, że piersi z zastojem lub zapaleniem nie wolno masować ani forsownie uciskać !!!, bo możemy oprócz nasilenia bólu spowodować powstanie ropnia piersi, a to już jest bardzo poważna sytuacja, wymagająca zazwyczaj interwencji chirurgicznej.
Jeśli pomimo leczenia objawy zapalenia nie ustępują lub się nasilają lub pomimo ogólnej poprawy wyczuwalny jest guz, należy wykonać badanie USG piersi oraz zmodyfikować antybiotykoterapię.
Powiem szczerze, wszystkie ropnie, z którymi miałam do czynienia w mojej dotychczasowej praktyce nie miały klasycznego przebiegu objawów. Ważne okazało się badanie palpacyjne piersi, wywiad i taki dodatkowy zmysł (czy też doświadczenie i nauka na błędach). Osobiście wolę wysłać pacjentkę na USG niepotrzebnie, niż coś przeoczyć.
Przy podejrzeniu ropnia zalecany jest też inny antybiotyk niż w pierwszym rzucie leczenia zapalenia.
Lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego jak zwykle najważniejsza jest wczesna ocena mechanizmu ssania malucha i właściwe postępowanie w przypadku nawału czy zastoju 😉
